ประวัติความเป็นมา

มหาวิทยาลัยได้ประกาศตั้งกองวิชาการขึ้นตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๐ เดิมชื่อว่า “กองวิชาธิการ” มีวัตถุประสงค์เพื่อทำหน้าที่สำรวจ ตรวจชำระ จัดพิมพ์คัมภีร์สำคัญทางพระพุทธศาสนา และเรียบเรียงหนังสือทางวิชาการ เพื่ออำนวยประโยชน์ต่อการศึกษาของมหาวิทยาลัยและคณะสงฆ์ ในช่วงแรก กองวิชาการยังมิได้แบ่งหน่วยงานย่อยออกไป แต่งานทางคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาก็ได้มีการดำเนินงานมาตามลำดับ
ในช่วงแรก พระมหาเถรานุเถระได้มีกุศลเจตนาร่วมกันในการสนองงานตามวัตถุประสงค์ดังกล่าวมาโดยลำดับ โดยได้คัดลอกพระสูตรและอรรถกถาพระสูตรออกมาตรวจชำระ แล้วแยกตีพิมพ์เฉพาะพระสูตรบ้าง เฉพาะอรรถกถาพระสูตรบ้าง รวบรวมและเรียบเรียงหนังสือทางวิชาการแล้วตีพิมพ์ออกเป็นรูปเล่มบ้าง เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๐๐ ได้เริ่มตรวจชำระพระไตรปิฎกภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาเตปิฏกํ ๒๕๐๐ เพื่ออำนวยประโยชน์ต่อการศึกษาของมหาวิทยาลัยและคณะสงฆ์เป็นสำคัญ
พ.ศ.๒๕๓๐ มีประกาศมหาวิทยาลัยที่ ๕๐/๒๕๓๐ ลงวันที่ ๓๐ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๓๐ ให้แบ่งส่วนงานกองวิชาการเป็น ๔ ฝ่าย คือ (๑) ฝ่ายคัมภีร์พุทธศาสตร์ (๒) ฝ่ายหลักสูตรและตำรา (๓) ฝ่ายมาตรฐานการศึกษา และ (๔) ฝ่ายประสานงานวิชาการ ในช่วงนี้ ฝ่ายคัมภีร์พุทธศาสตร์ มีภาระและหน้าที่คือปฏิบัติงานตรวจชำระ ปริวรรต แปล สำรวจ ทำบัญชี สงวนรักษาและจัดพิมพ์คัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา รวมทั้งหนังสือเพื่อการศึกษาทางพระพุทธศาสนา ทั้งในรูปเอกสารและสื่ออิเล็กทรอนิกส์และปฏิบัติงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือที่ได้รับมอบหมาย ทั้งนี้ ได้รับมอบหมายให้จัดทำโครงการแปลและจัดพิมพ์พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
ตั้งแต่มีการตราพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย พ.ศ.๒๕๔๐ มหาวิทยาลัยมีสถานภาพเป็นนิติบุคคลที่ไม่เป็นส่วนราชการและรัฐวิสาหกิจ และเป็นมหาวิทยาลัยของรัฐ ภายใต้การกำกับดูแลของกระทรวงศึกษาธิการ เน้นการจัดการศึกษาวิชาการด้านพระพุทธศาสนาเป็นหลัก ทั้งนี้ มหาวิทยาลัยได้ออกประกาศ เรื่อง การแบ่งส่วนงาน พ.ศ.๒๕๔๑ ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๑๕ ตอนพิเศษ ๑๐๐ง วันที่ ๒๗ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๔๑ ซึ่งกองวิชาการ เป็นส่วนงานหนึ่งในสำนักงานอธิการบดี ตามประกาศมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เรื่อง การแบ่งส่วนงานภายในมหาวิทยาลัย พ.ศ.๒๕๔๑ ลงวันที่ ๓๐ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๔๑ กองวิชาการได้แบ่งส่วนงานออกเป็น ๔ ฝ่าย คือ (๑) ฝ่ายมาตรฐานการศึกษา (๒) ฝ่ายหลักสูตรและการสอน (๓) ฝ่ายตำราและเอกสารทางวิชาการ และ (๔) ฝ่ายคัมภีร์พุทธศาสตร์ มีภารกิจและหน้าที่ในการสำรวจ ทำบัญชี สงวนรักษา ตรวจชำระ อ่าน ปริวรรต แปล จัดพิมพ์คัมภีร์พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา อนุฎีกา ปกรณ์วิเสส สัททาวิเสส และคัมภีร์โบราณอื่นๆ ปฏิบัติงานร่วมหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของส่วนงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องหรือที่ได้รับมอบหมาย โดยได้ดำเนินงาน เช่น โครงการแปลและจัดพิมพ์อรรถกถาภาษาไทย ฉบับมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
ในปี พ.ศ.๒๕๕๗ มหาวิทยาลัยออกประกาศ เรื่อง ภารกิจ อำนาจหน้าที่และความรับผิดชอบของส่วนงานในมหาวิทยาลัย เมื่อวันที่ ๒๙ เมษายน พ.ศ.๒๕๕๗ กองวิชาการ สำนักงานอธิการบดี มีอำนาจหน้าที่และรับผิดชอบเกี่ยวกับงานหลักสูตรและส่งเสริมประสิทธิภาพการสอน งานตำรา และเอกสารทางวิชาการ งานคัมภีร์พุทธศาสน์ และปฏิบัติงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือที่ได้รับมอบหมาย แบ่งงานในกองวิชาการ เป็น ๓ กลุ่มงาน คือ (๑) กลุ่มงานหลักสูตรและการสอน (๒) กลุ่มงานตำราและเอกสารทางวิชาการ และ (๓) กลุ่มงานคัมภีร์พุทธศาสน์
กลุ่มงานคัมภีร์พุทธศาสน์ มีภาระหน้าที่ในการตรวจชำระ ปริวรรต แปล สำรวจ ทำบัญชี สงวนรักษาและจัดพิมพ์คัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา รวมทั้งหนังสือเพื่อการศึกษาทางพระพุทธศาสนา ทั้งในรูปเอกสารและสื่ออิเล็กทรอนิกส์ และปฏิบัติงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือที่ได้รับมอบหมาย ในปี พ.ศ.๒๕๖๑ มหาวิทยาลัยจัดตั้งสถาบันพระไตรปิฎกศึกษา และให้กลุ่มงานคัมภีร์พุทธศาสน์ กองวิชาการ เป็นภาระงานในสถาบันพระไตรปิฎกศึกษา ตามมติสภามหาวิทยาลัยในคราวประชุมครั้งที่ ๕/๒๕๖๑ เมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๒๘ มิถุนายน พ.ศ.๒๕๖๑ และประกาศในราชกิจจานุเบกษา ในเล่ม ๑๓๕ ตอนพิเศษ ๒๒๒ ง เมื่อวันที่ ๑๑ กันยายน พ.ศ.๒๕๖๑